Zatočenički centar „Heliodrom“ je osnovan 3.9.1992. godine naredbom Valentina Ćorića, tadašnjeg zapovednika vojne policije Hrvatskog vijeća obrane (HVO). Uspostavljen je kao „centralni zatvor HVO-a“ za „ratne zarobljenike“ i „vojne zatvorenke“. Za upravnika je postavio Stanka Božića koji je uz kraće pauze, sa Josipom Praljkom kao zamenikom, ostao na čelu „Heliodroma“ sve do aprila 1994. godine.
Najveći broj zatočenika su bili Muslimani, ali su bili zatočeni i hrvatski pripadnici HVO-a koji su počinili krivična dela i Srbi.
U prvom od tri talasa hapšenja, 9. i 10. 5.1993. godine uhapšeno je između 1500 i 2500 Muslimana, muškaraca, žena, dece i starijih osoba, iz zapadnog dela Mostara i odvedeno na „Heliodrom“.
Zatim je u drugoj polovini maja 1993. godine uhapšen veliki broj vojno sposobnih muškaraca, Muslimana iz zapadnog Mostara, pa je po podacima Posmatračke misije Evropske zajednice 11.7.1993. godine na „Heliodromu“ bilo oko 550 zatočenika, od kojih je 491 bio pripadnik Armije BiH.
U julu 1993. godine HVO je hapsio muškarce Muslimane iz zapadnog Mostara, ali i one iz opština Stolac, Čapljina i Ljubuški i zatvarao ih na „Heliodromu“.
Zatočenici su dovođeni i iz drugih zatočeničkih centara poput Zatvora u Ljubuškom, Dretelju i Gabeli i zatočeničkih centara u Prozoru.
Najveći zabeležen broj zatočenika u jednom periodu je bio oko 6000.
Zatvor se nalazio u sklopu bivšeg vojnog kompleksa JNA južno od Mostara. Sastojao se od četiri zgrade i nekoliko hangara. U dve zgrade je bila smeštena uprava, dok su u trećoj bile dve gimnastičke sale, u kojima su zatočenici držani od maja 1993. godine.
U podrumu zgrade su se nalazile samice, a na tavanu su bile zatočene žene. Vojna škola koja je prvi put korišćena za zatočenje 30.6.1993. godine se nalazila u četvrtoj zgradi.
Zatočenici su zatvarani i u hangare koji su se nalazili unutar vojnog kompleksa i njihov tačan broj nije utvrđen.
Uslovi zatočenja su bili nehumani, prostorije su bile pretrpane pa su u nekim prostorijama zatočenici spavali na smenu. Higijenski uslovi su bili loši, zatočenici su imali vaške i druge parazite. Nije bilo dovoljno hrane i vode, a ventilacija je bila loša tako da leti zatočenici od vrućine nisu mogli da dišu. Lekarsku pomoć su pružali lekari i medicinski tehničari.
Stražari su zatočenike tukli različitim predmetima pa su tako Ibrahima Šarića udarali pendrekom po leđima i bubrezima, a Mustafu Hadrovića tukli pa vezali za krevet. Zatočenicima je prećeno smrću kao u slučaju Spomenke Drljević u koju su stražari dva puta uperili napunjenu pušku.
Vođeni su na prisilni rad, najčešće na liniju fronta u Šantićevoj ulici u Mostaru. Morali su da pune džakove peskom i od njih prave zaklone vojnicima HVO-a, ali i da skupljaju leševe vojnika HVO-a i Muslimana poginulih dok su radili na liniji fronta. Poginulo je najmanje 37 zatočenika, a neki su ranjeni. Svedok CV je jedan od zatočenika koje su vojnici HVO-a koristili kao „živi štit“.
Krajem 1993. godine jedan broj zatočenika je premešten u Zatvor u Ljubuškom i u Zatvor u Gabeli, dok je na slobodu pušteno oko 100 zatočenika.
U januaru i februaru 1994. godine, na „Heliodromu“ je bilo zatočeno 908 zatočenika koji su većinom oslobođeni razmenom za zarobljene pripadnike Armije BiH, kojom je posredovao MKCK.
Zatočenički centar je rasformiran po potpisivanju Vašingtonskog mirovnog sporazuma između Republike Hrvatske, predstavnika bosanskih Hrvata i Republike Bosne i Hercegovine.
Tada su i poslednji zatočenici pušteni na slobodu, 18. i 19.4.1994. godine.
You can do it, too! Sign up for free now at https://www.jimdo.com